اهواز شهر ملی مینای صبی

میناکاری صبی یکی از منحصربه فردترین هنرهای دستی شهر اهواز است و طلای میناکاری صبی با طرح ها و نقوش زیبا و ظریف خود به یکی از زیورآلات خاص و نفیس تبدیل شده است. مینای صبی اهواز متفاوت از میناکاری در سایر نقاط ایران و به ویژه اصفهان است و همین اهمیت و ارزش آن را دوچندان می‌کند.

در ادامه با این هنر زیبا و ویژگی های طلای صبی آشنا می‌شویم.

میناکاری صبی چیست؟ میناکاری صبی یکی از انواع هنر زیبای میناکاری است که به صابئین مندائی تعلق دارد. صابئین مندائی از اقلیت های مذهبی ایران، عراق و سوریه هستند. مندائی های ایران در استان خوزستان و به ویژه شهر اهواز سکونت دارند. «مندا» در زبان آرامی به معنای دانش، آگاهی و معرفت است و صابئین در زبان محلی خوزستان به صورت «صُبّی» تلفظ می‌شود. به همین دلیل هنر خاص و منحصربفرد این مردم، به «میناکاری صُبّی» معروف شده است و اهواز را به عنوان شهر ملی مینای صبی می‌شناسند.

میناکاران صابئی با حمایت اشکانیان که علاقه زیادی به جواهرات و آثار ساخته شده از طلا و نقره داشتند، هنر میناکاری را با سبک خاص خود طی سالیان زیادی ادامه دادند.

طلا، نقره، مس و آهن فلزاتی هستند که صابئین مندائی به عنوان پایه مینای صبی استفاده می‌کنند. در بین این فلزات، طلا و نقره بیشترین محبوبیت را دارند. چرا که نقطه ذوب بالای این دو فلز، قابلیت نگه داشتن و پذیرندگی مینا را بیشتر می‌کند.

تفاوت میناکاری صبی اهواز با میناکاری کلاسیک

مهمترین تفاوت ظاهری طلای میناکاری صبی و مینای کلاسیک،در رنگ سیاه مینای صبی است. به علاوه در زیورآلات صبی از طلای 22 عیار استفاده می‌شود و هنرمندان میناکار صبی برای اینکه مینا قابلیت انعطاف پذیری لازم را داشته باشد، از طلای با عیار بالا استفاده می‌کنند. به همین خاطر می‌توان گفت زیورآلات صبی علاوه بر یک محصول هنری و صنعت دستی منحصربه فرد، یک نوع جواهر هم هستند.

یکی دیگر از تفاوت های مینای صبی اهواز با مینای عام ایران،طرح ها،شکل ها و نشانه هایی است که بر روی‌ آنها حک می‌شود.

در مینای صبی اهواز، نقوش و طرح هایی مثل صلیب، دروازه، نخلستان، زورق، مهمانسرا، پل، حیوانات و … را می‌بینیم.

هر کدام از این شکل ها معنای خاصی دارند و اغلب متأثر از مفاهیم عرفانی و مذهبی بوده اند.

در ادامه مفهوم بعضی از این طرح ها و نشانه ها را معرفی می‌کنیم : زورق و قایق : نمادی از رود و رودخانه و آب (رود را مقدس و سرچشمه گرفته از آسمان می‌دانند) مهمانسرا : تصویری به شکل یک خانه کوچک کپری که می‌تواند نماد کاروانسرا یا عبادتگاه باشد.

دروازه های تیسفون : نماد قدرت، به مفهوم عروج به قلمرو زمین و آسمان هم تعبیر می‌شود.

صلیب : نماد مذهب و باورهای دینی حیوانات : تصاویر حیواناتی مثل شیر، مار و عقرب که نماد دفع بلا و چشم زخم هستند.

نمادهایی مثل پل سفید اهواز، شیر سنگی بابل و دروازه بابل هم طی یک یا دو قرن اخیر، در دست سازه های میناکاران صبی اهواز کشف شده اند.

این نقوش در جواهرات و طلای صبی که به عنوان هدیه به عروس و داماد داده می‌شوند، هم به کار می‌روند و خیر و برکت و چشم نظر را برای زوج های جوان به ارمغان می‌آورند.

اهواز تجلی گاه و مهد هنر مینای صبی هنرمندان و زرگران صابئی اهواز، به شغل میناکاری صرفاً به عنوان وسیله ای برای امرار معاش و گذران زندگی نگاه نمی‌کنند. بلکه تلاش دارند با این هنر، اعتقادات دینی، هویت قومی و سرگذشت تاریخی خود را نشان دهند.

به بیان دیگر، هنر و زیبایی موجود در طرح و رنگ زیورآلات میناکاری صبی اهواز، می‌تواند دریچه ای به فرهنگ، باورها و عقاید این اقلیت ناشناخته بگشاید.